Πριν από λίγους μήνες στη Γαλλία προβλέφθηκε μια ρύθμιση διοικητικής υφής ήσσονος σημασίας για ζευγάρια γονέων ίδιου φύλου. Η αλλαγή αφορούσε τα σχολικά έντυπα που καλούνται να συμπληρώσουν οι γονείς για διάφορες σχολικές δραστηριότητες των παιδιών τους. Για να αποφεύγονται οι διακρίσεις έναντι των παιδιών που μεγαλώνουν σε οικογένειες με δύο γονείς ίδιου φύλου αλλά και για να ξεπεραστούν διάφορες πρακτικές δυσκολίες προτιμήθηκαν στα προτυπωμένα έντυπα οι όροι Γονέας 1 και Γονέας 2. Με αφορμή αυτή την τροποποίηση μέσα μαζικής ενημέρωσης σε Ελλάδα και Κύπρο επιδόθηκαν σε έναν ακατάσχετο θόρυβο, σε σκωπτικά σχόλια και σε βαρύγδουπες δηλώσεις περί καταστροφής της οικογένειας.
Σε αντίθεση με αυτή την οχλαβοή, λιγότερη έως καθόλου προσοχή συγκέντρωσε έως σήμερα η προσπάθεια του Γάλλου νομοθέτη να τροποποιήσει τις διατάξεις περί ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής (εφεξής ΙΥΑ) και περί συγγένειας. Ο νόμος διευρύνει μεταξύ άλλων τον κύκλο των προσώπων που δικαιούνται να καταφύγουν σε υποβοήθηση στην αναπαραγωγική διαδικασία, επιτρέποντάς την για πρώτη φορά σε μόνες γυναίκες και σε ζευγάρια γυναικών. Οι επικείμενες τροποποιήσεις δεν αποτελούν την πρώτη φορά που η γαλλική έννομη τάξη αναγνωρίζει τη δυνατότητα ζευγαριών ίδιου φύλου να συγκροτούν οικογένεια αναλαμβάνοντας την ανατροφή ενός παιδιού. Ήδη το 2013 επί προεδρίας Φρανσουά Ολάντ επιτράπηκε ο γάμος και η υιοθεσία, σε ζευγάρια ίδιου φύλου.
Αντίθετα, οι ρυθμίσεις της Γαλλίας ως προς τα ζητήματα υποβοήθησης στην ανθρώπινη αναπαραγωγή υπήρξαν αρκετά περιοριστικές. Η πρόσβαση στις τεχνικές υποβοήθησης επιτρεπόταν μόνο για ιατρικούς λόγους και αποκλειστικά σε παντρεμένα ή μη ζευγάρια αντίθετου φύλου. Οι μόνες γυναίκες αποκλείονταν από την πρόσβαση ανεξαρτήτως ιατρικής παθολογίας. Λόγω αυτής της αυστηρότητας πολλές γυναίκες με συνήθη διαμονή στη Γαλλία κατέφευγαν σε τρίτες χώρες (μεταξύ των οποίων το Βέλγιο, η Ισπανία και η Ελλάδα) που είτε επέτρεπαν την πρόσβαση σε ζευγάρια γυναικών είτε σε μόνες γυναίκες (όπως στην περίπτωση της Ελλάδας). Οι οικογένειες λοιπόν με γονείς ίδιου φύλου αποτελούν εδώ και πολλά χρόνια μια πραγματικότητα για τη Γαλλία. Οι οικογένειες αυτές συγκροτούνται και από δύο άνδρες ως γονείς, είτε χάρη στην υιοθεσία είτε χάρη σε υπηρεσίες παρένθετης μητρότητας που πραγματοποιήθηκε στο εξωτερικό (Στη Γαλλία η διαδικασία αυτή απαγορεύεται).
Ωστόσο, η νομική κατάσταση των ζευγαριών, τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις έναντι των παιδιών που απέκτησαν μέσω ΙΥΑ υπήρξε για μεγάλο χρονικό διάστημα εκκρεμής. Σε σχέση με τα ζευγάρια γυναικών που απέκτησαν παιδιά με τεχνητή γονιμοποίηση, μία πρώτη λύση δόθηκε από το γαλλικό ακυρωτικό δικαστήριο (Cour de cassation) με γνωμοδότηση του της 22ας Σεπτεμβρίου του 2014. Το ανώτατο δικαστήριο απέρριψε την άποψη μίας μειοψηφίας κατώτερων δικαστηρίων (σύμφωνα με στατιστικές του γαλλικού υπουργείου δικαιοσύνης είχαν εκδοθεί 9 απορριπτικές της υιοθεσίας αποφάσεις έναντι 295 αποφάσεων που την ενέκριναν) ότι η υιοθεσία παιδιού που δημιουργήθηκε κατόπιν πρόσβασης σε ΙΥΑ στο εξωτερικό από τη σύντροφο ή τη σύζυγο της γυναίκας που το γέννησε αποτελεί καταστρατήγηση της γαλλικής νομοθεσίας.
Η γνωμοδότηση αυτή του γαλλικού ακυρωτικού κατέστησε σαφές ότι δεν υπάρχει νομικό εμπόδιο στην έγκριση αιτήσεων υιοθεσίας ζευγαριών που έχουν αποκτήσει παιδί με ΙΥΑ στο εξωτερικό. Η εξέλιξη όμως αυτή δεν έλυσε ολοκληρωτικά το πρόβλημα. Υπήρξαν περιπτώσεις ζευγαριών τα οποία ενώ αποφάσισαν και επένδυσαν από κοινού στην απόκτηση απογόνων μέσω τεχνητής γονιμοποίησης ήρθαν σε σύγκρουση κατόπιν της γέννησης των παιδιών τους. Σε κάποιες υποθέσεις η γυναίκα η οποία είχε κυοφορήσει και γεννήσει το παιδί προσπάθησε να αποκλείσει τη σύντροφο ή σύζυγό της από οποιαδήποτε επαφή και επικοινωνία με το παιδί εκμεταλλευόμενη τη μη αναγνώριση της τελευταίας από το γαλλικό δίκαιο ως νόμιμου γονέα. Η προσπάθεια σε αυτές τις συνθήκες αποκοπής ενός εκ των προσώπων -το οποίο επιτέλεσε στην πράξη το ρόλο του γονέα για σημαντικό χρονικό διάστημα- από οποιαδήποτε επαφή με το παιδί αποδεικνύεται ιδιαίτερα επώδυνη και ενίοτε καταστροφική.
Εν όψει αυτών των δυσκολίων και κατόπιν πολύμηνης διαβούλευσης ειδικών και εκπροσώπων της γαλλικής κοινωνίας συντάχθηκε ένα σχέδιο νόμου. Αυτό εντάσσεται στο πλαίσιο της προγραμματισμένης τροποποίησης του νόμου περί βιοηθικής και προβλέπει σειρά αλλαγών που αφορούν και τους όρους και τις προϋποθέσεις της ΙΥΑ. O νόμος προβλέπει αφενός την πρόσβαση στην ΙΥΑ σε μόνες γυναίκες και σε ζευγάρια γυναικών και αφετέρου την κατοχύρωση συγγενικού δεσμού υπέρ και των δύο γυναικών με τη γέννηση του/των παιδιών. Η συγγένεια με τη σύντροφο ή τη σύζυγο η οποία δεν κυοφορεί θα ιδρύεται μέσω μιας πράξης εκούσιας αναγνώρισης του παιδιού (Reconnaissance Conjointe Anticipée). Το ζευγάρι θα προβαίνει από κοινού στην πράξη αυτή ενώπιον συμβολαιογράφου πριν από τη γέννηση του παιδιού. Κατά τη γέννηση θα συντάσσεται ληξιαρχική πράξη γέννησης στην οποία θα μνημονεύνται και οι δύο γυναίκες με τον όρο μητέρα. Η εκούσια αναγνώριση σε αυτό το πλαίσιο αποτελεί μία επιπλέον ρητή κατοχύρωση του κοινωνικοσυναισθηματικού κριτηρίου ως θεμελίου για την ίδρυση της συγγένειας στο γαλλικό δίκαιο. Η θετική επίπτωση του νόμου συνίσταται στο ότι το παιδί αλλά και οι γονείς οι οποίοι διαμόρφωσαν και υλοποίησαν από κοινού το σχέδιο να γίνουν γονείς μέσω τεχνητής γονιμοποίησης θα έχουν κατοχυρωμένα τα δικαιώματα αλλά και τις υποχρεώσεις τους ήδη με τη γέννηση του παιδιού. Με αυτές τις αλλαγές η Γαλλία προστίθεται στις χώρες που ήδη προβλέπουν τη δυνατότητα πρόσβασης στην ΙΥΑ σε γυναίκες ή σε ζευγάρια γυναικών αλλά και την κατοχύρωση ενός διπλού συγγενικού δεσμού υπέρ των δύο γυναικών που συναποφάσισαν και υλοποίησαν από κοινού την απόφαση να γίνουν γονείς με αυτόν τον τρόπο. Μεταξύ αυτών είναι και το Ηνωμένο Βασίλειο, η Σουηδία, η Φινλανδία, η Δανία, το Βέλγιο, η Ολλανδία, η Ισπανία, η Πορτογαλία, η Αυστρία, η Μάλτα.
Εξάλλου, ο νόμος καινοτομεί κατά το ότι αίρει την ανωνυμία στη δωρεά γεννητικού υλικού. Ωστόσο, στην παρούσα εκδοχή του το δικαίωμα του παιδιού να αποκτήσει πρόσβαση σε πληροφορίες ως προς την καταγωγή του κατοχυρώνεται με διαφορετικό τρόπο έναντι των παιδιών που γεννιούνται εντός οικογενειών διαφορετικού φύλου. Τα ζευγάρια διαφορετικού φύλου που καταφεύγουν σε δωρεά γεννητικού υλικού διατηρούν τη δυνατότητα θεμελίωσης της συγγένειάς τους με βάση τους ισχύοντες κανόνες συγγένειας. Η χρήση αυτών των κανόνων τους δίνει τη δυνατότητα απόκρυψης του τρόπου σύλληψης του παιδιού. Κατά συνέπεια το δικαίωμα των γεννημένων σε οικογένειες διαφορετικού φύλου παιδιών να μάθουν το δότη ή τη δότρια θα εξαρτάται από την πρόθεση των γονέων τους να τους αποκαλύψουν τη χρήση γεννητικού υλικού.
Το άνοιγμα της ΙΥΑ σε μόνες γυναίκες και σε ζευγάρια γυναικών και η ταυτόχρονη κατοχύρωση της συγγένειάς τους αποτελεί προεκλογική υπόσχεση του Προέδρου της γαλλικής δημοκρατίας Εμμανουέλ Μακρόν. Ο νόμος έχει ήδη εγκριθεί από την κοινοβουλευτική επιτροπή και στις 24 Σεπτεμβρίου θα ξεκινήσει η συζήτηση στο γαλλικό κοινοβούλιο (Assemblée Nationale). Υπολογίζεται ότι θα τεθεί σε ισχύ στα τέλη του 1ου τριμήνου του 2020. Η θέσπιση αυτών των ρυθμίσεων συνιστά μία θετική εξέλιξη για την κατοχύρωση των δικαιωμάτων των παιδιών και της οικογένειας. Αποτελεί απάντηση στα σοβαρά ζητήματα που αντιμετωπίζουν εδώ και αρκετά χρόνια οι οικογένειες με γονείς ίδιου φύλου στη Γαλλία αλλά και σε άλλες έννομες τάξεις. Το άρθρο 8 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των δικαιωμάτων του ανθρώπου προστατεύει ήδη την ύπαρξη αυτών των οικογενειών από επεμβάσεις του Κράτους. Το γαλλικό κράτος όμως έρχεται με αυτή του την παρέμβαση να αναγνωρίσει και επίσημα την ύπαρξή τους και να οργανώσει την προστασία τους.
